شهرزاد مجاب

استاد آموزش و مطالعات زنان، دانشگاه تورنتو ادامه خواندن Continue reading →

پاندمی کرونا تاثیرات عمیق و دیرپایی بر سیستم‌های آموزشی در جهان گذاشته و منجر به بسته شدن بسیاری از موسسات و مدارس ابتدایی، متوسطه و دانشگاهی در سطح جهان شده است، امری که فرآیندهای آن به طور کامل مشهود نیست. ادامه خواندن Continue reading →

کاتو معروف به کاتوی بزرگ با نام کامل مارکوس پورکیوس کاتو، سناتور و تاریخ‌نویس اهل روم باستان بود. ادامه خواندن Continue reading →

صونا کاظمی‌

خواهر کشی‌، همسر(زن) کشی‌، بیوه کشی‌، و فرزندِ دختر‌کشی‌، همه در یک عنصر مشترک هستند و آن «زن‌کشی»‌ است. چرا برادر، خواهر خود را می‌کشد؟ ادامه خواندن Continue reading →

دنیای قرن بیستم به شدت در حال سالمند شدن است. ادامه خواندن Continue reading →

تصادفاً قاتل رومیناها درایران اسلامی همه مرد هستند وتصادفاً قاتل ها همه ازمردان خانواده وفامیل هستند! ادامه خواندن Continue reading →

دخترک در هیچ مدرسه یا آموزشگاهی نیاموخته است که بی‌قراری‌های بلوغش را چه کند! نیاموخته که مرد ۲۸ ساله با ۱۵ سال تفاوت سن نمی‌تواند بهشت او باشد که جهنمی سوزان تر است! سیستم آموزشی، آگاهانه در مقابل چنین آموزش‌هایی مقاومت می‌کند و معلمانی را که معتقدند کودکان باید در دوران بلوغ آموزش‌هایی ببینند تا بدانند در برابر غلیان احساساتشان چه کنند و چگونه بتوانند از خودشان محافظت کنند تا یک مرد ۲۸ ساله نتواند دل ساده و پرهیجانشان را به بازی بگیرد، محاکمه می‌کند!

دخترک حتی وقتی قصه‌اش برملا می‌شود باز امیدی به نجاتش هست اگر دستگاه قضا و پلیس، قانونی داشت برای پیشگیری و حفاظت از خشونت‌های احتمالی که بر زنان اعمال می‌شود و در جغرافیای اقوام ایرانی پرسابقه‌اند و هر روزه شاهد انواع و اقسام قتل‌های ناموسی، اسیدپاشی‌ها و … غیره هستیم.

اما در اینجا هم نه‌تنها قانونی برای حمایت از دخترک نیست که طبق قانون و حق ولایتی که پدر بر او دارد، دخترک به پدر سپرده می‌شود و باید با او راهی خانه بشود؛ خانه پدری؛ پدری خشمگین که زیر بار فرهنگی زن‌ستیز و آبروپَرَست نمی‌تواند تاب بیاورد و حالا که قانون کاری نکرده خودش باید دست به کار شود و وظیفه پدری را به اتمام برساند که مبادا مردانگی‌اش زیر سؤال برود!

و آن دیگر مرد ۲۸ ساله که دخترک به امیدش بهشتی را در رؤیایش متصور شده بود، پشت مخالفت مادرش پنهان می‌شود و لابد فکر می‌کند کودک ۱۳ ساله از ابتدا خودش باید می‌دانست که ممکن است این عشق سرانجام نداشته باشد و حساب همه هزینه‌های این رابطه را می‌کرد!

دخترک به خانه برمی‌گردد، جایی که مادرش جنس دوم و بی‌قدرت‌ترین‌هاست برای حمایت از دخترش! نه‌تنها طبق قانون حق و اختیاری بر تعیین سرنوشت فرزندانش ندارد که بر سرنوشت خود نیز چندان اختیاری ندارد.

در نهایت پدر، داس را بر گردن دخترک می‌گذارد و کار را تمام می‌کند، عملی که نتیجه‌ی یک خشونت سیستماتیک است. رومینا تنها دختری نیست که این روزها قربانی خشونتی سازمان‌یافته علیه زنان می‌شود. هاجره و سارا و زنی در تهران که نامش در اخبار گفته نشده زنان دیگری هستند که آن‌ها نیز در سن پایین ازدواج کرده‌اند و به فاصله‌ی کوتاه از قتل رومینا، توسط همسران خود به بهانه‌های ناموسی به قتل رسیده‌اند. نمی‌توان این قتل‌ها را یک رفتار فردی یا عملکردی ناشی از فرهنگ و عرف جامعه و یا بعضی اقوام خاص دانست هرچند ریشه فرهنگی دارد اما مجموعه‌ای ساختاریافته از عواملی که با مناسبات قدرت ارتباط تنگاتنگ دارند در شکل‌گیری این نوع خشونت سهیم هستند. نظام آموزشی، رسانه‌ها، نهادهای مذهبی و تبعیض‌های قومیتی و … به‌صورت نامحسوس خشونت را بر اذهان مردم حاکم کرده‌اند. این عوامل سازمان‌یافته توسط مذهب و سنت تئوریزه می‌شوند و قوانین موجود به حفظ و بازتولید آن‌ها یاری می‌رسانند.

در جامعه‌ای که خشونت سیستماتیک علیه زنان به‌واسطه‌ی قانون، اعمال می‌شود و فعالان زن حق تشکل‌یابی ندارند و هر نوع تلاشی از طرف آن‌ها برای رفع این تبعیض‌ها با احکام سنگین زندان مواجه می‌شود، همچنان شاهد این قتل‌های ناموسی، تجاوز، اسیدپاشی و… خواهیم بود!

بیدارزنی

در آوریل ۲۰۲۰ که نیمی از جمعیت جهان در قرنطینه قرار داشت، چرخه‌های جهان ما با تکیه بر اینترنت و فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی از حرکت باز نایستاد. ادامه خواندن Continue reading →

پیشگفتار مترجم

در مقاله‌ی «بین شما کدام صیقل می‌دهید سلاح آبائی را»،[۱] کوشیدم ضمن ارائه‌ی جریان‌شناسی جنبش فمینیستی در ایران، نشان دهم که این جنبش در طی حدود سه سال اخیر چه اَشکالی به خود گرفته و چگونه به‌تدریج به قسمی کنشمندی سیاسی چپ متمایل شده است. ادامه خواندن Continue reading →

هفت مارس۲۰۲۰- تظاهرات زنان در مرکز لندن

زنان در مقایسه با مردان کجا ایستاده اند؟

وضعیت زنان در زمینه برابری با مردان نسبت به گذشته چقدر پیشرفت کرده است؟

اصولا پیشرفت چیست و چگونه اندازه گیری می شود؟

آیا پیشرفت یک بعد دارد یا در ابعاد و زمینه های گوناگون تعریف می شود؟

زنان ایران نسبت به زنان جهان کجا ایستاده اند؟

مردان ایران نسبت به دیگر انسان های دنیا کجا ایستاده اند؟

در چه زمینه هایی پیشرفت داشته ایم و در چه زمینه هایی عقب مانده ایم؟ دیگر کشورها چه وضعیتی دارند؟

سازمان ملل متحد و فوروم اقتصادی جهانی دو نهادی هستند که تلاش دارند با جمع آوری آمارهای موجود به این پرسش ها در مورد همه کشورهای جهان پاسخ دهند. آنها تعریف های مشخصی برای پیشرفت و توسعه ارایه می دهند. همچنین راهکارها و فرمول های مشخصی برای اندازه گیری توسعه انسانی و توسعه جنسیتی تعریف می کنند. براین اساس می توان به یک تصویر نسبی از وضعیت پیشرفت و توسعه درکشورهای گوناگون نسبت به یکدیگر رسید.

آیا این تعریف ها یکسان است؟ نه.

آیا فرمول ها دقیق است؟ نه.

آیا آماری که مورد استفاده این نهادهای قرار می گیرد  صددرصد قابل اعتماد است؟ نه.

اما در حال حاضر این بهترین ابزار موجود برای رده بندی کشورها و مقایسه پیشرفت و توسعه به ویژه دررابطه با وضعیت زنان در کشورهای گوناگون است و یک تصویر نسبی از وضعیت موجود در جهان ارائه می دهد. به نظر من، آمارهای موجود در زمینه آموزش که به نام نویسی مربوط می شود، و نیز آمارهای موجود در زمینه بهداشت که معمولا زیر نظر سازمان بهداشت جهانی است در مورد همه کشورها قابل اعتماد است. آمار موجود تقریبا در همه زمینه ها درباره کشورهای غربی و دمکراتیک نیز تا حدود زیادی دقیق و قابل اعتماد است. اما آماری که کشورهای در حال توسعه ارائه می دهند قابل بحث است. البته میزان مشارکت سیاسی، یعنی مثلا درصد زنان در مجلس کشور یا تاریخچه ریاست جمهوری زنان را نمی توانند دروغ ببافند. اما در زمینه اقتصاد و مشارکت در بازار کار کشورهایی مانند ایران و عربستان از جمله به خاطر اینکه سیستم مالیات بردرآمد درست و حسابی ندارند، آمار بسیار دقیقی نمی توانند ارائه کنند. متاسفانه گاه آمار حتی به دروغ نیز شاید ارائه شود. حدس من براساس دستاوردهایی که از زنان ایران و عربستان در زمینه های گوناگون، از مبارزه برای برابری جنسیتی تا عرصه هنر و فیلم و … می بینیم، اینست که عربستان سعودی از نظر فاصله جنسیتی بس عقب تر از ایران است، اما جالب اینکه در این جدول رده بندی فاصله جنسیتی بالاتر از ایران قرار می گیرد. ازین رو شاید بهتر باشد که در مقایسه کشورها به جای نگاه کلی به رده بندی آنها در جدول فاصله جنسیتی، به تک تک زیرشاخص های مشخص نگاه کنیم. با نگاه کردن به زیرشاخص ها می توانیم تصویر بهتری از پیشرفت هر کشور در یک زمینه مشخص به دست آوریم.

خود مساله انتخاب شاخص ها در تعریف توسعه و برابری جنسیتی جالب و نیز قابل بحث است. و نیز اینکه می بینیم که فوروم اقتصادی جهان ادعا می کند که ۴۰ کشور جهان به برابری جنسیتی دست یافته اند اما سازمان ملل متحد بیان می دارد که هنوز هیچ کشوری در جهان به برابری جنسیتی کامل دست نیافته است.

بیایید با هم نگاهی به تعریف شاخص ها و رده بندی کشورها بیاندازیم.

مقایسه ایران با امریکا، آلمان و عربستان سعودی

توجه ویژه ما در اینجا به رده ایران است و نیز سه کشور دیگر امریکا، آلمان و عربستان سعودی. امریکا را از آن رو انتخاب کرده ام که ثروتمندترین کشور جهان است و نیز اینکه وطن دوم من است. آلمان از این جهت انتخاب شده که یکی از پیشرفته ترین کشورهاست و ایرانیان زیادی ساکن آلمان هستند و نیز بسیاری با پیشرفت های این کشور هم در زمینه تکنولوژی و هم در زمینه حقوق زنان و یا دست کم با چهره آنگلا مرکل آشنا هستند. عربستان سعودی نیز انتخاب شده زیرا که کشوری است که به نظر بسیاری از ما ایرانیان وضعیت زنان آن با وضعیت زنان ایرانی شاید اصلا قابل مقایسه نباشد چرا که زنان تا چندی پیش حتی حق رانندگی نداشتند اما در جدول های توسعه می بینیم که جایگاه بسیار برتری نسبت به ایران دارد. بد نیست که نگاهی به چرایی اینگونه رده بندی بیاندازیم. اندیشه انتقادگر درهرگونه بررسی ضروری است. همچنین در پایان به راهکارهای پیشرفت ایران در آینده اشاره خواهم کرد.

فوروم اقتصادی جهان

فوروم اقتصادی جهان همچنان که از نام اش پیداست به حوزه اقتصاد می پردازد و از نگاه اقتصادی به مسایل و از جمله برابری جنستی می پردازد. به بیان خود فوروم اقتصادی جهان:

“چرا برابری جنسیتی اهمیت دارد؟

برابری جنسیتی نقش تعیین کننده ای در پیشرفت اقتصادی کشورها دارد. توسعه و به کارگرفتن نیمی از استعداد جهان تاثیربسیار زیادی روی رشد ، رقابت پذیری و آینده-آمادگی (future-readiness) اقتصادها و سرمایه های جهان دارد.

این رده بندی بر اساس شاخص ها شیوه موثری برای سنجش میزان پیشرفت است. این شاخص ها تعریف شده اند تا جهان را درباره چالش هایی که فاصله جنسیتی ایجاد می کند ، و نیز درباره فرصت هایی که گام های کاهش این فاصله ایجاد می کند آگاه سازد.”

در این راستا چهار بعد اصلی برای پیشرفت تعریف می شود:‌

• بهداشت
• آموزش
• اقتصاد
• سیاست

براساس این چهار بعد اصلی، سپس برآیند آنها با عنوان بعد فاصله جنسیتی تعریف می شود. در جدول رده بندی کشورها، بعد فاصله جنسیتی در نظر گرفته می شود که برآیند چهار بعد اصلی است.

در جدول زیر به جایگاه ایران در مقایسه با آلمان، امریکا و عربستان سعودی در رده بندی بعد جنسیتی نگاه کنید. می بینید که ایران تقریبا در ته جدول قرار گرفته است.

چرا رتبه ایران اینقدر پایین است؟

اگر به نمودار زیر نگاه کنید می بینید که همه این کشورها در زمینه آموزش و بهداشت نمره مشابهی دارند. آنچه که آنها را در جدول رده بندی فاصله جنسیتی از یکدیگر دور می سازد، دستاوردهای آنان در زمینه های توانمندی های سیاسی و اقتصادی زنان است.

ایران از نظر بهداشت و طول عمر و نیز دستیابی به امکانات آموزشی پابه پای پیشرفته ترین کشورها حرکت می کند. اما نقش زنان در بازارکار و مدیریت سیاسی بسیار ناچیز است. در مدیریت سیاسی می توان گفت سهم زنان ایران نزدیک به صفر است. از همین روست که برخی تلاش دارند تا سهم زنان ایران از مدیریت اجرایی را افزایش دهند*. زمزمه سهمیه ۳۰ درصدی مدیریت زنان در پست های دولتی از زمان مجلس ششم ادامه دارد. اما متاسفانه در زمینه مدیریت سیاسی تلاش چندانی صورت نمی گیرد. هنوز حتی یک وزیر زن در ایران نداشته ایم.

امریکا در زمینه مشارکت زنان در بازار کار از آلمان جلوتر است. اما نقش زنان در سیاست کشورآلمان پررنگ تر است تا امریکا. اخبار انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ هم نشان می دهد که متاسفانه مردم امریکا هنوز تا انتخاب یک رئیس جمهور زن فاصله دارند.

اما ایران در لنگ زدن در زمینه های اقتصادی و سیاسی تنها نیست.

به نمودار زیر نگاه کنید. ابتدا به این زیرشاخص ها نگاه کنید:

• بهداشت و طول عمر
• دستیابی به امکانات آموزشی

می بینید که ایران و بیشتر کشورها در زمینه های بهداشت و آموزش رشد چشمگیری داشته اند. اما رشد کشورها در زمینه توانمندی سیاسی زنان بسیار کند بوده است.

فوروم اقتصاد جهانی بیان می دارد که زنان در زمینه اقتصادی و مشارکت در بازار کار حتی پسرفت داشته اند. یکی از دلایل آن پیشرفت تکنولوژی و جایگزینی مشاغل زنان با فناوری پیشرفته بوده است.

نابرابری جنسیتی تا به کی؟

در زمینه های دستیابی به امکانات آموزشی و بهداشت و طول عمر راه زیادی نمانده است. اما در زمینه مشارکت زنان در بازار کار هنوز بیش از ۲۵۰ سال مانده است تا فاصله جنسیتی از میان برداشته شود. در مجموع هنوز زمان درازی مانده تا فاصله جنسیتی از میان برداشته شود. ما در جهان ۹۹٫۵ سال تا از میان برداشتن فاصله جنسیتی کار داریم.

جزئیات فاصله جنسیتی

اما نمره های کلی که در زمینه فاصله جنسیتی به کشورها داده می شود نباید ما را از واقعیت زندگی زنان دور سازد. گاه نمره های کلی فاصله های میان زنان را در فاصله طبقاتی پنهان می سازد. حتی در رده بندی کشورها نیز برخی واقعیت ها پنهان می ماند. از این رو بد نیست نگاهی به برخی آمار که در تهیه زیرشاخص ها به کار می رود بیاندازیم. در زیر، آماری که به نظر من جالب بوده به فارسی برگردانده شده است.

در این جدول مقایسه می بینیم که:

• امریکا درزمینه مرگ و میرمادران باردار از ایران عقب تر است. در امریکا میزان مرگ و میر مادران باردار سیاه پوست به مراتب بیشتر از میزان مرگ و میر مادران باردار سفیدپوست است. مسائل زنان در زمینه فاصله نژادی و فاصله طبقاتی در نمره کلی فاصله جنسیتی کشور گم می شود.
• عربستان سعودی آماری در زمینه خشونت علیه زنان ارائه نمی دهد.
• ایران و عربستان در این زمینه ها کارنامه مشابهی دارند: سقط جنین قانونی برای حفظ سلامت مادر، برابری حقوق قانونی، حق سفر به خارج کشور
• ازدواج کودکان در ایران بالای ۲۱% است! این رقم وحشتناکی است.
• رقم ازدواج کودکان در عربستان سعودی واقعی به نظر نمی رسد زیرا که زنان این کشور تا دیروز حق رانندگی نداشتند. مدت زمان زیادی از صدور شناسنامه برای زنان عربستان نمی گذرد. یعنی اینکه زنان عربستان از داشتن شناسنامه محروم بودند تا اینکه با پیوستن به کنوانسیون های سازمان ملل در زمینه حقوق زنان، حکومت عربستان سعودی پذیرفت که برای زنان شناسنامه صادر کند. زنان در عربستان در سال ۲۰۱۵ حق رای به دست آوردند. بگذریم که این کشور دیکتاتوری کامل است و حق رای چندان در حکومت کشور تعیین کننده نیست. اما بخش عمده آمار در زمینه اجتماعی که فوروم اقتصادی جهان با آن سروکار دارد آماری است که توسط خود کشورها ارائه می شود، یا نمی شود.
• زنان عربستان در زمینه دسترسی به دارایی ها و کنترل و استفاده از آنها هنوز حقوق برابر با مردان ندارند ولی زنان ایران در این زمینه مشکلی ندارند. با این وجود، رده فاصله جنسیتی ایران پایین تر از عربستان است.
• زنان آلمان با اینکه در مدیریت سیاسی نقش بسیار برجسته تری دارند، اما زنان امریکا در پست های مدیریت جلوتر هستند.

ابعاد دیگر فاصله جنسیتی چیست؟

چنانکه در آغاز اشاره شد، فوروم اقتصادی جهان در مجموع به وجه اقتصادی فاصله جنسیتی نظر دارد. اما این پرسش پیش می آید که آیا می توان از زاویه ای غیر از اقتصاد به نابرابری جنسیتی نگاه کرد؟

اگر بخواهیم نگاهی همه جانبه به نابرابری جنسیتی داشته باشیم، چه عوامل دیگری را می توان در نظر گرفت؟

در ادامه، با نگاهی به گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد تلاش می شود تا به این پرسش پاسخ داده شود.

ادامه دارد…